اضطراب و ترس

اضطراب یعنی احساس نگرانی، عدم امنیت و پریشانی در مورد حادثه و اتفاقی که شاید هرگز اتفاق نیفتد اما فرد مضطرب همیشه نگران آن است و احساس بد و ناخوشایندی در مورد آن موضوع دارد.

این‌که  هر انسانی در لحظاتی از زندگی خود دچار اضطراب و نگرانی شود امری بسیار عادی است اما زمانی‌که این نگرانی‌ها ماندگار شده و همیشه فرد را تحت تاثیر قرار دهد، دیگر امری عادی تلقی نمی‌گردد.

فرد مضطرب در عادی‌ترین لحظه‌های زندگی دچار اضطراب و ترس می‌شود و همیشه یک اتفاق بد را پیش‌بینی کرده و منظر حوادث ناگوار است. 

در شدیدترین حالت فرد، با صدای بی‌موقع زنگ تلفن یا در، رفتارهای به ظاهر مشکوک اطرافیان، صداهای بلند و ناگهانی و ... دچار تنش شدید می‌شود که غالبا با علائمی نظیر تپش قلب، لرزش اندام و صدا، خشکی دهان، تنگی نفس، بی‌خوابی، بی اشتهایی، احساس خستگی، درد معده و عدم تمرکز مشخص می‌گردد.

اضطراب در نوجوانان

بسیاری از نوجوانان هنگام قرار گرفتن در موقعیت‌های جدید نظیر روبه رو شدن با افراد یا محیط‌های جدید و ناآشنا، تغییرات جسمانی و بلوغ، دچار اضطراب می‌گردند.

دیررسی یا زودرسی بلوغ، ترس از عدم پذیرش از جانب همسالان، خجالت از تغییرات جسمانی ناشی از دوره بلوغ و ... می‌تواند برای نوجوانان اضطراب بوجود آورد.

هنگامی که نوجوان بطور ناگهانی و بدون آمادگی و آموزش با تغییرات دوره بلوغ روبه‌رو می‌شود بسیار دچار نگرانی و تشویق می‌گردد. 

بلوغ

به غیر از اضطراب ناشی از تغییرات دوره بلوغ، دلایل دیگری نیز برای بروز اضطراب در نوجوانی وجود دارد یکی از دلایل، تمایل به استقلال است. همانطور که می‌دانید در دوره نوجوانی تمایل به استقلال، دوری از خانواده در فرد دیده می‌شود در این حالت اگر نوجوان در دوره کودکی، فردی کاملا وابسته به والدین بار آمده باشد و اعتماد به نفس بالایی باشد دچار تضاد و نگرانی و در نهایت اضطراب می‌گردد؛ زیرا از یک طرف میل به استقلال در او وجود دارد و از طرف دیگر وابستگی شدید به خانواده و اعتماد به نفس پایین، ایجاد ترس و نگرانی در او می‌کند و از استقلال می‌ترسد.

نوع دیگری از اضطراب نوجوانی، اضطراب یا ترس اجتماعی یا حضور در جمع است، این نوع اضطراب معمولا در اواخر دوران کودکی شروع می‌شود و فرد در مواجهه با دیگران دچار شرم و تشویش می‌شود و از حضور در جمع خودداری می‌کند(البته شاید گاهی اوقات دیده شود که نوجوانان در جمع های آشنا و کوچک مشکلی ندارد ولی از حضور در جمع‌های بزرگتر یا غریبه‌تر احساس نگرانی کند.)

نوجوان معمولا نگران این مسئله است که رفتار و گفتاری اشتباه انجام داده و بگوید و یا دچار لرزش بدن و صدا و سرخی چهره گردد و مورد تمسخر و تحقیر و خنده دیگران واقع گردد.

یکی دیگر از دلایل اضطراب که غالبا از دوران کودکی دیده می‌شود، وجود پدر و مادر مضطرب است که اضطراب خود را قطعا به فرزندشان منتقل می‌نمایند. هم‌چنین تحقیقاتی که در زمینه اضطراب و علل آن صورت گرفته نشان می‌دهد که اضطراب می‌تواند ریشه ژنیتیکی وارثی هم داشته باشد.

اضطراب از مدرسه، درس، نمره و امتحان نیز یکی از شایع‌ترین اضطراب‌های دوره نوجوانی است، مخصوصا در مدارس خاص نظیر مدارس تیزهوشان، نمونه و ... که رقابت در بین دانش‌آموزان زیاد است اضطراب در بین دانش‌آموزان بسیار شایع است البه تنها عامل اضطراب در بین این دانش‌آموزان رقابت نیست بلکه بیش از حد و غیر منطقی و رفتارهای ما معقول والدین، اطرافیان و معلم‌ها هم باعث ایجاد اضطراب در آن‌ها می‌گردد. از علل دیگر اضطراب می‌توان به موارد ذیل اشاره نمود:

مصرف انواع داروهای روان‌گردان و مخدر، پرکاری و کم‌کاری تیروئید، کمبود ویتامین ب12، وجود غده‌ فوق‌کلیوی به نام فئوکروموسیتوم، هورمونی که اپی‌نفرین تولید می‌کند و کمبود قند خون.

تفاوت اضطراب و ترس

اضطراب در واقع نگرانی و ترس نامعقول از اتفاق و حادثه‌ای که ممکن است هیچ‌گاه اتفاق نیفتد و یا همچنین عدم تناسب ترس با محرک خود می‌باشد. اما ترس، واکنش متناسب با حادثه است و معمولا غیر منطقی و نامعقول نیست و دربرابر پدیده‌ای که موجب ترس و ناراحتی می‌شود اتفاق می‌افتد. اگر این ترس هم متناسب با محرک خود نباشد و خیلی شدیدتر باشد، باز هم ترس مرض یا فوبیا نامیده می‌شود و باید درمان گردد. از قبیل ترس بسیار زیاد از حیوانات (حتی حیوانات بی‌آزار)، ترس از مکان‌های بسته و یا باز و تاریک، ترس از ارتفاع، طوفان، رعد و برق و طوفان‌های شدید، بیماری، مرگ، خون، شلوغی و اجتماع.

راه‌های پیشگیری و درمان اضطراب

•  اگر پدر و مادری مضطرب هستید ابتدا به  درمان خود بپردازید.
• آموزش دادن به موقع و مناسب در مورد بلوغ و تغییرات ناشی از آن.
•  احترام به شخصیت، عقاید و نظرات نوجوانان، جلوگیری از تحقیر، سرزنش و نمسخر به خصوص در حضور دیگران.
• ایجاد شرایطی برای قبول و انجام مسئولیت‌هایی متناسب با سن و توانایی فرد برای افزایش اعتماد به نفس.
• جلوگیری از امر و نهی زیاد و بی‌مورد، محدویت‌ها و محرومیت‌های غیر منطقی.
•  ایجاد مهارت و توانایی برای مواجهه و قبول شکست‌ها و ناکامی‌ها.
•  آموزش ابراز وجود، کسب اعتماد به نفس و عزت نفس.
• حمام کردن و استراحت کردن در فضای آرام.
• انجام فعالیت‌های بدنی و ورزش منظم(مخصوصا ورزش‌هایی که همراه با تنفس عمیق است)
• پیاده‌روی تند و سریع به مدت نیم‌ساعت تا 40 دقیقه در طول روز در یک فضای مناسب و آرام و زیبا، اگر در این پیاده‌روی فردی مثبت‌اندیش شاد و با روحیه قوی، شما را همراهی نماید تاثیرش خیلی بیشتر خواهد بود.
•  افزایش روابط اجتماعی و جلوگیری از انزوا و گوشه‌گیری
• افکار، نظرات، هیجانات سرکوب شده، خواسته‌ها و مشکلات خود را بنویسید.
•  انجام کارهای هنری نظیر نقاشی، خطاطی و مجسمه سازی و ...
• افزایش اعتماد به نفس و عزت نفس.
• آماده ساختن نوجوان برای روبه رو شدن با موقعیت‌های تنش‌زا، پذیرفتن این مسئله که زندگی یعنی مبارزه و خوشبختی مطلق و آرمانی در این دنیا وجود ندارد و افراد موفق و خوشبخت افرادی هستند که در مقابل بحران‌ها و مشکلات جنگیده و درست مبارزه کرده‌اند و زندگی خود را بخوبی مدیریت کرده و زحمت زیادی برای موفقیت‌هایی که به دست آورده‌اند کشیده‌اند.
• دوری از موقعیت‌های تنش‌زا و ناراحت کننده و انجام کارهایی که در حد توان است.
• پرهیز از نقش بازی کردنف پذیرفتن خود، قبول آنچه که هستیم و طبیعی رفتار نمودن، شناخت نقاط ضعف، انتظارات، خواسته‌ها، توانایی‌ها، امیدها و مهارت‌های خود.
• اگر فرزندتان از امتحان می‌ترسد و اضطراب امتحان دارد، مطوئن شوید برای امتحان آماده است.

به او روش‌های درس خواندن صحیح را بیاموزید و برای این‌که هم شما و هم او بفهمید که بر درسش تسلط دارد یا نه، از او امتحان بگیرید و نقاط ضعف را مشخص کرده وبه رفع آن‌ها بپردازید.

از او بخواهید مرتب جنلات مثبت نظیر: من درسم را به اندازه خوانده و حتما موفق می‌شوم را تکرار کند و خودتان هم مرتبا اینگونه جملات را به زبان آورید.

از فرزندتان بخواهید جلسه امتحان را تصور کند و در نظر بگیرد که اگر نتواند به پرسش‌ها پاسخ دهد، چه اتفاقی می‌افتد و بعد هنگامیکه به این مرحله رسید از او بخواهید عکس این عمل را تصور کند و به این مسئله فکر کند که امتحان را به خوبی داده و موفق شده است. فراموش نکنید یکی از مهمترین عوامل ایجاد اضطراب، توقعات بیش از حد است. پس مواظب توقعات و خواسته‌ها و نحوه برخورد با فرزندتان باشید.